Nos Vischinsisum il vitg vevan nus da mintga maun dalla casa vischins, dalla vart engiu miravan nus giu encunter il clavau e la casa dis Caviezels. Els eran quater affons aschi da nossa posa. Da seniester steva la famiglia Hosang ed era ils Demunds. Ils affons fuvan in tec pli giuvens che nus. Els vegnevan era bugen si tier nus a far termagls e giucs. Nossa mumma pudeva vertir quei. Ella veva e pli bugen sche nus eran en casa ed on curtin che sche nus mavan per las streglias. Cunzun cun ils buobs pli gronds leva ella buca schar ir ils nos a schdavalar. Leu sut casa vegnevan tut la banda enseman per dar bal. Nus devan bal tauna. Quei mava aunc ina fuorma mo cu ei vegneva dau bal a pei, deva quei ina stermentusa puorla ed era canera. Magari sgulava il bal giu en jert dil Feleci Job. O je sche quel pudeva tier il bal lu salvava el quel per in per dis. Bia mender fuva ei cu il Ludivig Demund vegneva vilaus. Lu deva ei ina detga sevilada ed ei fuva per in per dis scumandau da giugar. Quei fuva bein capeival tonta puorla e lu la canera e cunzun sche il bal schulava encunter las fenestras. Aschia fagevan nus lu plitost da dar la setga ed eni capeni. Ils buobs mavan dalla badugna siado e fagevan da militer.Quei era la spezialitad dil Heini.Esser officier cun in stilet da lenn e direger tuts tenor siu gust. O je, lu clamava la MadleinaTomaschett, ch' era la vischina da l'autra vart. Frau Spescha, fagei vegnir giuado quella bargada ei fan sbulanar la plaunca. Ei era mal far, levan nus esser bein cun nos vischins. La Madleina fageva bials pullovers per nus. Ella veva peda ed aschia gudignava ella in tec. Ella fageva gl' entir di caltschiel siu um deva buca bia lavur. El mava a messa da morts, ed a messa caudon a cantar e suenter en l' ustria e quei cuzzava tochen sera. Las dumengias da viaspras cantava el era las antifonas buca bein,Aber dad ault. Siu mistregn era chiefer. Quei deriva matei da "Küffer". El cuntschava las buots da vin dil Giuachin.Quei fuva in ver ritual.Cura ch'ei ferdava da fem avon casa vegneva ei luvrau. La buot amiez il plaz in per pitgadas cul marti e lu vegneva ei fatg fiug cun in per stialas sin ina aissa e menau quei en la buot jeu enconuschel buca la muntada dalla lavur matei stuppar las ruosnas. Insumma cu ei fuva ditg tuschiu e scracau, quei ch' el fageva stermentus ruclava el la buot da vitg giu e puspei tier il marcadont da vin. Cun els habitavan era ils giuvens. Il Franzestg che mava pils hotels e sia dunna la Margrit che stueva star a casa e ver quitau dils vegls e da ses affons l'Olivia il Carli empau impedius e la Rita. Grad sper ils Tomaschetts habitavan ils Rothmunds ina gronda famiglia cun affons gia carschi per part mo il Martin ed il Franzestg mavan aunca scola. Nossa mumma veva sefatg en ch' il Martin saveva suandar en scola quasi nuot, era veva el breigia da tschintschar. Nossa mumma ha scret alla" Pro infirmis" e s'informau ed en buca ditg ei vegniu da quella organisaziun anno ina Dunschala Jung per sediscuorer cun la famiglia e sclarir giu il cass. Quei ha resultau che il giuven ha saviu ir a" Neu St. Johann" a scola curativa. La experta da" Pro infirmis" ha aunc giu da far depli visetas e ha dumandau da schar vegnir mei cun ella o Darvella. Leu ier ina famiglia nua ina femna fuva biars onns en letg, negin saveva tudestg ed jeu hai giu da translatar viceversa en quella casa era ina giuvna metta ch'ei schevan mai ir giuado. Quella vein nus entupau, per segidar cun ella fuva ei schon memia tard. A mi veva quei fatg impresiun.
Turnava ella giu dil crest en siu igniv lu entschaveva per ella il temps per siu hobbi. Il far filet e surcuser quel. Quei deva bialas ramas per las tuaglias dils altars dalla baselgia, naturalmein adina per quella da Nossadunna. Bia gadas vesevan nus co la Barla veva cazzola tochen notg. Quei ei matei stau la raschun, che nossa mumma ha clamau ella ina notg cu ella ei sesentida buca bein Nossa mumma scheva savens la damaun questa notg hai jeu temiu che jeu mieri. Nus eran bunamein in tec disai cun quell' expressiun.Jeu tertgavel en mia fasierliadad che quei segi tier tut las mummas aschia, mo la gada che la Barla veva lu vegliau la notg cun la mumma e veva fatg solver per nus vein nus veramein panzau e mavan mo bufatg entuorn en stiva. Nus essan stai leds cu il bab ei turnaus neu da Lembra e tut mava pupei siu cuors. Jeu seregordel aunc bein il fevrer anno 1939 ina dumengia endamaun era il bab lavaus baul ed. ei fuva in schischuri. La mumma ha giu mal la notg, ed il bab era gia staus o dem il vitg a clamar il docter Bonadurer. Quel ha manegiau ch'ei savessi esser il begl tschiec e buca grad tedlau fetg sin la mumma ella scheva numnadamein ella senti in fried da sauncel nas. Ei han fatg spert e la mumma ha aunc fatg ora cul fier duas camischas da notg per prender cun ella. Lu ei il bab ius cun la mumma giu Glion el spital-Ei deva ni enconuschents cun in auto ed era buca taxis. Ir giu Glion cul tren e lu tut a pei han ei stuiu ir tochen avon la stanza d'operaziun. Ei seigi stau neras uras ei fuva iu ora il sauncel venter e quei era prigulus. Nus vein saviu ir tuts giu tier l' onda Dora e la sera ei il bab turnaus per ir a casa cun nus. La Nesa da Clius ei vegnida a far il percasa per nus. Jeu haiel astgau ir giu Glion a visitar la mumma. Quei era lu bunamein ina sensaziun. La mumma veva sminau ch'ei detti visetas e mess dad in maun il dessert per mei. Suenter 15 dis ha ella astgau vegnir a casa ei deva lu negin agid per ina famiglia ed igl glei stau stuffi per la mumma da puspei ver quitau da tuts.
|